بانکبانک و بیمه
آمار مانده تسهیلات و سپرده‌های بانک‌ها
سپرده‌ها در بانک‌های استان تهران به عنوان برخوردارترین استان کشور، ۲۷۴برابر سپرده بانک‌های کهگیلویه و بویراحمد است و مانده تسهیلات بانکی تهران نیز ۱۷۴برابر تسهیلات در محروم‌ترین استان کشور از نظر فعالیت‌های مالی است و نشان‌دهنده فاصله زیاد با استان‌های کشور و تمرکز امکانات مالی در تهران و استقرار دفاتر شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی در پایتخت است.
نکته دیگر این است که حجم قابل توجهی از این مبالغ مربوط به شرکت‌ها و نهادهایی است که به شکل خصوصی یا شبه‌دولتی فعالیت دارند و در نتیجه عمده سپرده‌های آنها در تهران متمرکز است.
از سوی دیگر تمرکز شدید امکانات مالی در تهران باعث شده که درخواست تسهیلات و در نتیجه مانده تسهیلات بانک‌ها نیز بیشتر در تهران متمرکز باشد و این شاخص حتی بدتر از وضعیت شاخص سپرده را نشان می‌دهد به گونه‌یی که ۶۲.۱ درصد مانده تسهیلات بانک‌ها متعلق به استان تهران بوده است. در حالی که انتظار می‌رود جهت تمرکززدایی و کاهش مشکلات شهر بزرگ و شلوغ و پرجمعیت تهران با هزاران چالش حاصل از تمرکز جمعیت و امکانات اقتصادی، حداقل سهم تهران از مانده تسهیلات کمتر از استان‌های کشور باشد و برای انتقال جمعیت و تشویق استان‌ها، محرومیت‌زدایی و بهبود وضعیت شهرها و روستاها و ایجاد پدیده مهاجرت معکوس باید شاهد انتقال تسهیلات مالی بانک‌ها به استان‌های دیگر باشیم.
اما این وضعیت فعلی نشان می‌دهد که همچنان فعالیت تجاری، صنعتی، ساخت و ساز و… در استان تهران بیش از سایر استان‌های کشور تشویق می‌شود. این درحالی است که استان‌های دارای منابع کشور ظرفیت بزرگی برای دریافت تسهیلات و سپرده‌ها را دارند و می‌توانند منشا تحول اقتصادی کشور با هزینه پایین‌تر از تهران باشند و مشکلات کلان‌شهر تهران نیز به تدریج کاهش یابد. لذا با وجود آنکه کارشناسان سال‌ها بر عدم تمرکز امکانات در تهران و انتقال آن به شهرهای دیگر تاکید دارند اما این شاخص‌ها نشان می‌دهد که حداقل در طول دو دهه اخیر تلاش لازم برای تمرکززدایی و حمایت مالی از استان‌های دیگر کمتر مورد توجه بوده است.
مانده سپرده‌ها که شامل سپرده‌های ریالی و ارزی است در مهر ۹۶ معادل ۱۴۳۳هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است که نسبت به مهر ۹۵ معادل ۲۵۴هزار و۷۳۰میلیارد تومان یا ۲۱.۶درصد رشد کرده است. این مبلغ در مقایسه با اسفند ۹۵ نیز به میزان ۱۶۰هزار و ۵۶۰ میلیارد تومان یا ۱۲.۶درصد رشد داشته است.
مبلغ سپرده‌ها با کسر سپرده قانونی معادل ۱۲۸۹هزار و ۲۰۱ میلیارد تومان بوده و البته سپرده‌های ارزی بدون کسر سپرده قانونی محاسبه شده‌اند.
رشد ۹.۸ درصدی تسهیلات بانک‌ها در ۷ ماهه نخست
میزان مانده تسهیلات کل بانک‌های کشور در مهر ۹۶ معادل ۱۰۸۲ هزار و ۹۴۷ میلیارد تومان بوده که در ۷ ماهه اول سال ۹۶ به میزان ۸۶ هزار میلیارد تومان افزایش یافته و رشد ۱۹.۲درصدی در یک سال اخیر داشته و نسبت به اسفند ۹۵ نیز به میزان ۹.۸درصد رشد کرده است.
سهم ۸۴ درصدی تسهیلات از سپرده‌های بانکی
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی، به میزان ۸۴ درصد بوده و بانک‌ها ۸۴درصد سپرده‌های خود را به صورت تسهیلات به متقاضیان پرداخت کرده‌اند. این نسبت در اسفند ۹۵ معادل ۸۶.۷درصد و در مهرماه ۹۵ نیز ۸۵.۳درصد بوده است و نشان می‌دهد که در سال ۹۶ تمایل بانک‌ها به تسهیلات‌دهی تاحدودی نسبت به سال ۹۵ کاهش یافته است. نسبت تسهیلات به سپرده قانونی نسبت به مهر سال قبل ۱.۳درصد و نسبت به اسفند ۹۵ معادل ۲.۷درصد کاهش داشته است.
بیشترین مبلغ تسهیلات متعلق به تهران با ۶۷۲هزار میلیارد تومان و کمترین متعلق به کهگیلویه‌وبویراحمد با ۳.۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان تهران ۷۹.۸۷درصد و در استان کهگیلویه‌وبویراحمد معادل ۱۲۶درصد بوده است.
تفاوت شدید سهم تهران با استان‌های دیگر از تسهیلات و سپرده‌ها
بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با رقم ۸۴۲هزار میلیارد تومان است که سهم ۵۸.۸درصدی از کل سپرده‌های کشور داشته است. کمترین مبلغ سپرده نیز مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد با ۳۰۶۹ میلیارد تومان است که سهم آن معادل ۲دهم درصد از کل سپرده‌ها بوده است. به عبارت دیگر، سپرده‌ها در بانک‌های تهران به‌عنوان برخوردارترین استان کشور، ۲۷۴ برابر سپرده بانک‌های کهگیلویه‌وبویراحمد به‌عنوان محروم‌ترین استان از نظر فعالیت‌های بانکی است و فاصله و شکاف و قطبی بودن شدید وضعیت سپرده‌ها و تمرکز امکانات در تهران را نسبت به محروم‌ترین استان‌های کشور نشان می‌دهد.
میزان تسهیلات در تهران نیز در مهر ۹۶ معادل ۶۷۲هزار میلیارد تومان با سهم ۶۲.۱درصدی از کل تسهیلات بانک‌های کشور بوده که بیشترین تسهیلات را به خود اختصاص داده است و استان کهگیلویه‌وبویراحمد با رقم ۳۸۷۲ میلیارد تومان تسهیلات کمترین رقم و کمترین سهم معادل ۳دهم درصد کل تسهیلات را به خود اختصاص داده است.
بر این اساس، تسهیلات استان تهران ۱۷۴برابر تسهیلات در محروم‌ترین استان کشور از نظر فعالیت‌های مالی است و نشان‌دهنده فاصله شدید و تمرکز امکانات در تهران است و حتی شرکت‌هایی که در نقاط مختلف کشور و خارج تهران فعالیت دارند، از طریق بانک‌های کشور اقدام به دریافت تسهیلات کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که دولت و بانک‌ها برای تمرکززدایی و تشویق صنایع و شرکت‌ها در استان‌های کشور، باید برنامه‌ریزی کنند و با ارائه مشوق‌هایی، شرکت‌ها را تشویق به سرمایه‌گذاری در استان‌های محروم و کمتر برخوردار کشور نمایند.
۵۸درصد سپرده‌ها و ۶۲درصد تسهیلات در تهران
تفاوت سهم استان تهران از تسهیلات با سهم تهران از سپرده‌ها، نشان‌دهنده این واقعیت است که فشار شرکت‌ها و فعالان اقتصادی در تهران منجر به افزایش سهم تهران از تسهیلات شده و استان تهران به میزان ۳.۳ واحد درصد بیش از سهم خود از سپرده‌ها، در دریافت تسهیلات سهم داشته است.
یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر بسیاری از شرکت‌ها و موسسات تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران است و عمده فعالیت‌های بانکی آنها از طریق شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری استان تهران انجام می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده معضل بزرگ تمرکز امکانات و بودجه، سازمان‌های دولتی، شرکت‌های بزرگ، بازار کالا و تجارت خارجی و داخلی در تهران است که باعث شده، بسیاری از کالاها ابتدا به تهران وارد و سپس از تهران به سمت استان‌های کشور صادر شود. حتی بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی که در خارج تهران و استان‌ها انجام می‌شود، دفاتر مرکزی، مدیریت و امور تجاری و اداری خود را در تهران انجام می‌دهند.
به قول یکی از فعالان اقتصادی، اگر بخواهم به شهر خودم کالا بفروشم، نمی‌خرند، در تهران دفتر تجاری ایجاد کردم و امروز همان کالا را در شهر خودم تولید و به بازار عرضه می‌کنم، اما خریدار تصور می‌کند که از تهران کالا را خریداری کرده است. این نکته نشان‌دهنده واقعیت تلخ تمرکز امکانات تجاری و اداری و صنعتی و بودجه‌یی و حتی فعالیت بانکی، سپرده‌گذاری و دریافت تسهیلات در تهران است.
استان‌هایی که سهم بیشتری از تسهیلات داشته‌اند
استان‌هایی که سهم آنها از کل تسهیلات بانک‌های کشور، بیش از سهم آنها از کل سپرده‌های بانکی کشور بوده است شامل تهران، مازندران، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، یزد، هرمزگان، کرمانشاه، گلستان، قزوین، لرستان، ایلام و کهگیلویه‌وبویراحمد بوده‌اند که در جدول با مثبت نشان دادن تفاوت سهم از تسهیلات با سهم از سپرده‌ها نمایش داده شده است.
تسهیلات بیش از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی
همچنین استان‌هایی که سهم آنها از کل تسهیلات بانک‌های کشور، کمتر از سهم آنها از کل سپرده‌های بانکی کشور بوده است شامل اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، البرز، قم، بوشهر، سیستان‌وبلوچستان و زنجان بوده‌اند.
مقایسه تسهیلات با سپرده بعد از کسر سپرده قانونی نیز نشان می‌دهد که تعدادی از استان‌ها رقمی بیش از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی را تسهیلات داده‌اند و این استان‌ها شامل مازندران، گلستان، لرستان، اردبیل، زنجان، چهارمحال‌وبختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد بوده‌اند.
