چرا نسلها باز تولید نمی شوند ؟

مرتضی ایمانی راد *

ایدرونیوز – در اوایل دهه شصت که تدریس علم اقتصاد را در دانشگاههای ایران شروع کردم ، همیشه وقتی میخواستم دوران دهه چهل را توضیح دهم ، برای خودم واقعا این پرسش مطرح می شد که در دهه چهل چه اتفاقی افتاده است . این جهش اقتصادی معلول چه سیاستهایی بوده است ؟

آیا نظام جهانی شرایط مناسبی داشت یا سیاستهای درستی در ایران اعمال می شد. در آن زمان هم ، هم از طرف اساتید داخلی و هم اساتید بین المللی در مورد چند و چون این موفقیت های اقتصادی مطلب می نوشتند. توضیحات آنها ذهنی قانع کننده بود، ولی هنوز قابل لمس نبود.

تا اینکه در سازمان مدیریت صنعتی همکار و هم اطاق یکی از مدیران آن دوران شدم به نام بیژن خرم که از همکاران نزدیک رضا نیازمند بود. از لابلای گفتگوهای معمولی و تعریف های ایشان از تیمی که روی شکل گیری سازمان مدیریت صنعتی و سپس سازمان گسترش کار کرده بود متوجه شدم که نه بیژن خرم و نه رضا نیازمند، بلکه عمده مدیران و متفکرین آن زمان بسیار کاردرست و چقدر اثر گذار بودند.

در این میان توجهم به فضای کسب و کار و قوانین بازی اقتصادی جلب شد و فهمیدم که اینها همه بزرگ شده این فضا بوده اند ( قبل از اینکه شاه در اوایل دهه پنجاه این فضا را به هم بریزد) و عنصر اساسی شکل گیری این شخصیت های صنعتی چنین فضایی بوده است .

این مساله یک مفهوم اساسی را برای ما باز میکند که هیچ اقتصادی به رشد پایدار نمی رسد مگر اینکه دارای فضای کسب و کار مشوق باشد نه مانع . پس اگر این کارآفرینان و تکنوکراتها باز تولید نمی شوند دلیلش این است که زمین حاصلخیز نیست . برای این است که موانع در فضای کسب و کار کشور بیشتر کار میکند تا مشوق .

و باز به همین دلیل است که حتی مشوق ها هم پس از مدتی خود به مانع تبدیل می شوند. امیدوارم فوت این بزرگمردان ( که با مزین کردن نام آنها به دکتر ، داریم آنها را کوچک میکنیم ) این پیام اساسی را گرفته باشیم که بدون فضای کسب و کار مناسب و مشوق هیچ اقتصادی کار نمیکند و فضای کار تنها برای کسانی باز می شود که یا کوچک باشند و یا سیاسی کار .

شنبه ۱۸ آذر سال ۹۶
به بهانه فوت بزرگ صنعت کشور، آقای رضا نیازمند

*موسسه مطالعات بامداد