از جنون گل لاله‌ی بیت‌کوین تا جانِ جوانیِ هوش مصنوعی / ۱۰ جریان تاثیرگذار بانکداری در سال ۲۰۱۸
جهان فناوری در حال درنوردیدن مرزهای صنعتی است و در این میان صنعت بانکداری نیز از این تحولات بینصیب نمانده است. چه آن که طی سالهای اخیر، سرعت رشد این تاثیرها در حوزه بانکی و پرداخت افزایش یافته است. سال ۲۰۱۸ میلادی در شرایطی آغاز شده است که جهان ارزهای دیجیتال و فناوریهای زیربنایی آن، از جمله بلاکچین، روزهای پرتلاطمی را رقم زده است و به نظر میرسد باید منتظر تحولات بیشتری در این عرصه باشیم.
در کنار این فراز و فرودها و در گیرودار ترکیدن حبابهای نوظهور، جهان بانکداری در حال پوستاندازی و تکامل است. طبیعتا آغاز سال جدید میلادی، نقطه شروعی دوباره برای پیش‌بینی تحولات پیشرو است. در ادامه به ۱۰ جریان تاثیرگذار در حوزه بانکداری از نگاه کارشناسان و صاحب نظران این صنعت نگاهی کوتاه خواهیم داشت.
یک: پیش به سوی بانکداری باز
سیستم بانکداری باز (البته باز به مفهوم نسبی و در مقایسه با سیستمهای کنونی، نه به طور مطلق) به مشتریان اجازه میدهد تا از طریق شرکت‌های غیربانکی واسط به طور گستردهتری به اطلاعات و دادههای مالی خود دسترسی داشته باشند و به این ترتیب، چنین شرکتهایی میتوانند با توسعه برنامههای موبایل و ارائه خدمات بر بستر آنها تجربه بانکی بهتری را برای کاربران رقم بزنند.
حرکت در مسیر باز کردن بخشی از سرویسهای بانکی به‌روی شرکت‌های دیگر فعال در حوزه مالی و پرداخت، موجی است که کم‌وبیش از اروپا آغاز شده است. این روند با تصویب دستورالعمل جدید خدمات پرداخت اروپا یعنی PSD2 یا (Payment Services Directive) در اواخر سال ۲۰۱۵ شکلی جدی به خود گرفت و از ژانویه ۲۰۱۸ به مرحله اجرا درآمده است.
در ایالات متحده نیز از طرف برخی بانک‌ها گامهایی در این زمینه برداشته شده است. به نظر میرسد با این تحولات، امسال حرکت در این مسیر خود به عاملی رقابتی برای بانک‌ها و به رخ کشیدن مزایای چنین خدماتی به عنوان مزیت در برابر بانکهای سنتی تبدیل شده است.
دو: بر فراز ابرها
ربع قرن پیش، بحث اصلی بانک‌ها برسر این بود که آیا میتوان برای انجام الکترونیکی تراکنشهای مالی به «این اینترنت تازه از راه رسیده» اعتماد کرد یا بهتر است شبکههای اختصاصی خودشان را راهاندازی کنند. میتوان از حالا تصور کرد که ۲۵ سال بعد بحث داغ این روزها درباره این است که آیا استفاده از خدمات مبتنیبر سرویس ابر عمومی (Public Cloud) به جای مراکز داده امن است یا نه، عجیب به نظر خواهد رسید.
همین حالا دلایل مختلفی مطرح می‌شود که نشان میدهد یک ابر عمومی میتواند به اندازه یک مرکز داده داخلی امن و کارآمد باشد.
طبق پیشبینیها، ظرفیت پردازشی ایجاد شده برای سرویسهای ابری تا سال ۲۰۲۰ میلادی از مجموع همه مراکز داده اختصاصی موجود پیشی خواهد گرفت. در حوزه بانکداری، ۲۰۱۸ سالی است که بحث استفاده از رایانش ابری و سرویسهای مبتنیبر آن از محور «اما و اگر» خارج و به وضعیت «چگونه و چه زمانی» تغییر خواهد کرد.
سه: پیوند قلب کمتر، جراحیهای کوچک بیشتر
سیستمهای سنتی بانکداری متمرکز و یادگارهای عصر مینفریمها دیگر مناسب اقتصاد دیجیتال دوران جدید نیستند. به هر حال، باید پذیرفت که دنیای «پردازش دستهای شبانه اطلاعات پولی و قطعی کردن تراکنش در ساعت ۴ یا ۵ صبح» برای کاربرانی که هر روز دنیای آنلاین را تجربه میکنند و انتظار بیدرنگ شدن تراکنشها و آنی شدن خدمات بانکی را دارند، به سر آمده است. با این حال، پاره کردن رشتهها و جایگزین کردن کلی یک سیستم نوین به جای فناوریهایی که چند دهه قدمت دارند، به‌مثابه انجام یک عمل جراحی قلب باز و پیوند قلبی تازه، پرهزینه و خطرناک است. آن هم در شرایطی که بهنظر میرسد فناوری بلاکچین میتواند به عنوان راهحلی میان‌مدت به کمک سیستم بانکداری بشتابد.
از همین رو، باید منتظر باشیم تا در سال ۲۰۱۸ بانک‌ها ضمن حفظ سیستمهای بانکداری متمرکز خود با بهرهگیری گستردهتر از راهکارهای ابری بخش قابل توجهی از عطش مشتریان به سرعت بیشتر را فرو بنشانند.
چهار: یا مرگ یا دیجیتال!
صحبت از سرعت شد. مشتریان امروز دوست دارند تا به صورت آنلاین برای دریافت یک خدمت بانکی جدید اقدام کنند. افزایش گستره خدمات بانکی آنلاین در سالهای اخیر به خوبی مشهود است و جالب آن که میتوان گفت این پیشرفت در جایجای جهان رخ داده است. برای نمونه، به لطف راه افتادن سیستم شناسایی هویت دیجیتال Aadhar در هند، اکنون در دهلی نو میتوانید سریعتر از نیویورک یک حساب بانکی افتتاح کنید!
در حالی که بانکهای معمولی، هنوز از مشتری انتظار دارند تا برای خیلی کارها وارد بانک شده و چند کاغذ را امضا کند، بانکهای پیشتاز و هوشمند در سراسر جهان به استفاده از سیستمهای احراز هویت پیشرفته (بیومتریک و غیره) در برنامههای موبایل روی آوردهاند.
همین امر سبب شده است تا در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده، بانکهای کوچکتر به دلیل ناتوانی در ارائه یک تجربه تمام دیجیتال از بانکهای بزرگتر عقب بمانند. با آغاز سال ۲۰۱۸، ناتوانی در ارائه راهکارهای تمام دیجیتال حقیقی میتواند یک بانک را از مرحله «مایوس شدن مشتریان» به حذف تدریجی و تعطیلی رهنمون کند.
پنج: انسان یا ماشین؟ مسئله این است!
یکی از مهمترین خطرهایی که بانک‌ها را در سال جدید میلادی تهدید می‌کند، جعل هویت ترکیبی (Synthetic Identity Fraud) است. این نوع عمل مجرمانه با روشهای مرسوم جعل هویت تفاوتهایی دارد؛ به‌این‌صورت که تبهکار سایبری به جای سرقت یک هویت موجود در سیستم، یک هویت کاملا جدید ایجاد می‌کند.
این هویتهای جعلی یک حساب دیجیتال افتتاح کرده و همه مکانیزمهای امنیتی معمول موسسات مالی و سپردهگذاری را دور میزنند.
این نوع حملههای شبحوار، میلیاردها دلار خسارت به بانک‌ها تحمیل میکنند و علاوه بر آن، تعقیب‌وگریز این سایهها ساعتها و روزها طول خواهد کشید.
همین موضوع، تامین راهکارهای امنیتی قدرتمندتر و سیستمهای تشخیص و تمیزدهنده هویتهای اصلی از جعلی را به شیوهای که باعث تضعیف مزایای تجربه دیجیتال مشتریان واقعی نشود، به یکی از جریانها و برنامههای مهم نهادهای مالی در سال ۲۰۱۸ تبدیل کرده است.
شش: هرچه دیجیتالتر، تعداد شعب کمتر
درست همانطور که فناوریهای دیجیتال در حال محو کردن آژانسهای مسافرتی هستند، بانکداری دیجیتال نیز سبب شده است تا تعداد شعب بانکی در سراسر جهان سالانه به طور متوسط حدود چهار تا پنج درصد کاهش پیدا کند. وقتی میتوانید کارهای بانکیتان را آنلاین انجام دهید، بانک رفتن چه لزومی دارد؟
طبق تحقیقات شرکت خدمات فنی و مشاورهای اکسنچر (شرکتی چند ملیتی با اصالت ایرلندی)، در حال حاضر ۶۶ درصد مشتریان بانکی بیش از ۵۰ درصد تراکنشهای خود را به صورت آنلاین انجام میدهند و ۷۱ درصد نیز آمادگی خدمات پشتیبانی بانکی خودکار را دارند. در کشورهای اسکاندیناوی تقریبا نیمی از شعب بانک‌ها طی پنج سال گذشته تعطیل شدهاند.
با این حال، شعب بانکی با سرعت و به این زودیها برچیده نخواهند شد و هنوز هم مشتریان برای تراکنشهای پیچیده، ارتباطاتهای چهره به چهره را ترجیح میدهند. چالش اصلی بانک‌ها در سال جدید میلادی و متعاقب آن رسیدن به ترکیبی متناسب و کارآمد از شعب فیزیکی و خدمات دیجیتال و آنلاین در کوتاهترین زمان ممکن است.
این تجربه ترکیبی به این معنا است که دست کم در سال ۲۰۱۸ و چند سالی پس از آن صدای پایین آمدن کرکرههای شعب بانکی گوش‌ها را کر خواهد کرد.
هفت: فینتکها دوست هستند!
به رغم میلیاردها دلار هزینهای که سرمایهگذاران مخاطرهپذیر طی پنج سال گذشته در حوزه شرکت‌های فین‌تک انجام دادهاند، شهابسنگی بر سر دایناسورهای بانکی نازل نشده و نسل آنها هم منقرض نشده است.
به عکس، فینتکها شمع (یا شاید هم مشعل!) نوآوریهای ضروری را در بانک‌ها روشن کردهاند و باعث شدهاند این نهادهای مالی تکانی به خود بدهند. به نظر میرسد در سال ۲۰۱۸، شاهد این گرایش باشیم که موسسات و نهادهای بزرگ مالی بیش از پیش به تملک استارتآپهای فین‌تک (به جای از نو ساختن راهکارهای این بازیگران چابک) روی آورند.
در عین حال، اگرچه در سال ۲۰۱۸ میلادی «دایناسورها» به حیات و جولاندهی خود ادامه خواهند داد اما به نظر میرسد تهدیدی بزرگتر در راه باشد.
به گمان برخی ناظران و صاحبنظران، در سال ۲۰۱۹ و پس از آن، این غولهای دنیای فناوری خواهند بود که تهدیدهایی را علیه سیستمهای بانکی مرسوم ایجاد خواهند کرد. جنگ هیولاها در راه است!
هشت: ده سالگی یک واقعه شوم! نشانههای حیات
درست ۱۰ سال پس از بحران مالی جهانی و تبعات فراگیر آن (در سال ۲۰۰۸ میلادی) نشانههای رهایی از آخرین مصیبت اقتصادی جهانی در حال رخنمایی است. طبیعتا وضعیت این تحولات در صنعت بانکی اروپا و امریکا به واسطه اثرگذاری مشهود بر اقتصاد جهانی از اهمیت دوچندانی برخوردار است. سال ۲۰۱۸ میلادی درحالی آغاز شده است که بانکهای اروپایی هنوز هم درگیر چالشهای رگلاتوری و وضع قوانین و مقرراتی هستند که به میلیاردها یورو سرمایهگذاری نیاز دارد. آن هم در شرایطی که سودآوری صنعت بانکداری اروپا چیزی در حدود ۵۰ درصد سال ۲۰۰۶ است. در امریکا اما به نظر میرسد رگولاتوری مسیری با رویکرد متوازنتر را طی می‌کند.
حتی پیش از این هم نشانه بازگشت صنعت بانکی به وضعیت سلامت دیده می‌شود. سودآوری این صنعت در ایالات متحده از سال ۲۰۰۶ بیشتر شده و بازگشت سرمایه از هزینهها افزون شده است. کارشناسان بر این باورند که به لطف امداد دولتی، کاهش مالیات شرکتها طبق قوانین جدید و افزایش نرخ بهره صنعت بانکی این کشور میتواند به زودی به جایگاه خود بازگردد.
به زعم صاحب نظران، در سال ۲۰۱۸ بانکهای بزرگ امریکا سرمایهگذاریهای جدید و توانمندیهای تازهای را تجربه خواهند کرد که دست کم طی ۱۰ سال گذشته ندیده بودیم.
نه: هوش مصنوعی؛ روباتها شما را به جا میآورند!
بر اساس نظرسنجیهای صورت گرفته، کمتر از ۱۰ درصد مشتریان بانک‌ها در ایالات متحده اعلام کردهاند که بهطور کامل به بانک خود اعتماد دارند. امیدهایی اما برای تغییر این وضعیت وجود دارد.
در سال جدید و با تکامل هرچه بیشتر سیستمهای هوش مصنوعی و دیگر فناوریهای مرتبط با آن، امید میرود تا مشتریان با دریافت مشاورههای هوشمندانه، چندجانبهنگر و منطقداری که واقعا با علاقهمندیهای آنها همخوانی داشته باشد تغییر عقیده دهند.
نباید فراموش کرد که تحقق این امر جدا از مسائل فنی و تکنیکی، مستلزم ایجاد یک نظام مالی بسیار شفاف نیز خواهد بود که البته برای اغلب بانک‌ها امری غریب به شمار میآید! و اگر بانک‌ها واقعا نتوانند در آینده نزدیک چنین شفافیتی را فراهم کنند، هیچ بعید نیست که چنین خدماتی از شرکت‌های دیگری سربرآورند و در اختیار مشتریان قرار بگیرند.
به هر حال به نظر میرسد در سال ۲۰۱۸ شاهد تلاش جدیتر بانک‌ها در زمینه بهکارگیری هوش مصنوعی با هدف ارائه بهتر خدمات به مشتریان خواهیم بود.
ده: بیت‌کوین، جنون گل لاله بعدی؟
در خلال سالهای ۱۶۳۴ تا ۱۶۳۷ میلادی، قیمت پیاز گل لاله در هلند سر به فلک کشید و قیمت یک شاخه گل آن تا ۱۰ برابر دستمزد یک کارگر ماهر افزایش یافت! اما پس از این دوره قیمت پیاز گل به سرعت سقوط کرد. از این واقعه که به «جنون گل لاله» شهرت یافت به عنوان یکی از نخستین حبابهای اقتصادی جهان یاد می‌شود.
در سال ۲۰۱۷ و نخستین روزهای سال ۲۰۱۸ قیمت بیت‌کوین بیش از ۱۰ بار به شدت افزایش یافت و به تازگی هم سقوط قابل توجهی را تجربه کرده است. البته هنوز هم بیت‌کوین هنوز هم دارایی سودآوری تلقی می‌شود. ترکیدن حباب بیت‌کوین هیچ اقتصادی را به ورشکستگی نمیکشاند و بلایی را که حبابی همچون جنون گل لاله به بار آورد، نازل نخواهد کرد.
به احتمال زیاد، بسیاری از کسانی که تازه به خیل معاملهگران بیت‌کوین ملحق شدهاند، پول زیادی را از دست خواهند داد. اما مثل همیشه در این ماجرا هم درسهای زیادی نهفته است. آنچه از این فراز و نشیب به جا میماند، بلوغ و تکامل فناوری زیربنایی توزیعشدهای است که میتواند زمینهساز تحولات بزرگی در آینده شود.
شاید در آیندهای نه چندان دور فناوریهایی مانند زنجیره بلوک (که بیت‌کوین بر آن استوار است) برای ارزهای رمزنگاری شدهای استفاده شوند که همزمان چندین نقش مهم را در نظامها و فرآیندهای مالی و بانکی ایفا کنند و عصر جدیدی را در صنعت بانکی رقم بزنند. تا رسیدن چنین روزی (که در سال ۲۰۱۸ نخواهد بود) بانک‌ها درباره هیاهوی این روزهای بیت‌کوین نگرانی چندانی نخواهند داشت.
منبع: توسن‌تکنو
