گستردگی چتر سرما بر سر کشاورزی شاهرود/ خسارت همچنان می‌بارد
شاهرود – سالهای سال است که سرمازدگی آفت اصلی محصولات کشاورزی شاهرود محسوب می‌شود و در عین ناباوری اقدام در خور توجهی برای کم شدن آسیب‌های آن نمی‌شود.
آرمان اقتصادی، گروه استان‌ها- محمد حسن مقدم‌نیا: شاهرودی‌ها در یک دهه اخیر دو پدیده خشک‌سالی و سرمازدگی را هم‌زمان در محصولات کشاورزی‌شان مشاهده کردند محصولاتی که عمده تولید این شهرستان را شامل می‌شوند و سالهای سال به بهانه آن، این بزرگ‌ترین شهرستان استان سمنان از توسعه صنعتی و معدنی جای مانده است امروز اما در اوج ناباوری شاهد این هستیم که هرسال در دو مقطع شامل نیمه آبان و آذر و پایان اسفند و ابتدای فروردین، سرما چتر خسارات فراوانی را بر سر کشاورزان شاهرودی می‌گستراند.
این آفت جان محصولات کشاورزی هرسال در همین دو مقطع می‌آید، نابود می‌کند، خسارت می‌زند و می‌رود تا سال دیگر و باز همین چرخه در حالی تکرار می‌شود که مسئولان دست روی دست، به نظاره می‌نشینند در اوج ناباوری باید این سؤال را طرح کرد که تا چه زمان باید سرما بیاید و همه‌چیز شاهرودی‌ها را بگیرد و با خود ببرد؟ همچنین باید پرسید آیا بعد از سال‌ها وقت آن نرسیده برای این معضل چاره‌ای اندیشید؟
خسارات کشاورزی امروز فراوان هستند چراکه آب ملکی در شاهرود به دلیل خشک‌سالی‌های اخیر بسیار گران است تا جایی که در برخی نقاط زارع باید آب استیجاری را از یک چاه را باقیمتی باورنکردنی مطالبه کند این امر در کنار حفر چاه‌های بیش از ۲۵۰ متر حتی در مخیله یک ایرانی اهل شمال یا جنوب استان فارس و یا یک خوزستانی نمی‌گنجد اما داستان اصلی کشاورزی در شاهرود چیست که به بهانه آن این شهرستان از همه فرصت‌های سرمایه‌گذاری صنعتی محروم شده و در کشاورزی نیز به دلیل خشک‌سالی و سرمازدگی پیشرفتی نمی‌کند؟
برای پاسخ به این دو پرسش اساسی، آرمان اقتصادی استان سمنان در آغاز بسته ویژه خبری تحلیلی خود درباره سرما زدگی، میزگردی را با حضور محمدرضا قاسمی رئیس جهاد کشاورزی شاهرود، محمدحسین خنکال دبیرخانه کشاورز شاهرود و استان سمنان، دزیانیان رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان، امیر آرین عضو هیئت‌مدیره خانه کشاورز، محمدرضا بیاری کشاورز، علیرضا جلالی کارشناس هواشناسی و کارمند شاهرودی هواشناسی تهران بزرگ و مصطفی شاه‌حسینی باغدار، پژوهشگر و کارشناس کشاورزی برگزار کرده است که در ادامه خلاصه آن ازنظر شما می‌گذرد:
*ابتدا تعریفی از سرمازدگی ارائه کنید
جلالی: طبق تعریفی که سازمان جهانی هواشناسی ارائه کرده سرمازدگی محصولات کشاورزی شامل وضعیتی است که در آن برودت هوا از صفرتا ۱۰ درجه زیر صفر بسته به گونه ارقام کشاورزی، باعث می‌شود تا مولکول‌های آب درون میوه و یا محصولات کشاورزی منبسط‌شده، به بلور تبدیل شوند و گیاه را دچار تغییر فیزیولوژیکی کنند که این تعریف مشتمل بر دو بخش شامل سرمازدگی تشعشعی و انتقالی است که بیشتر در تخصص کشاورزان قرار دارد اما درباره محصولات کشاورزی باید گفت ایجاد بلور یخ در گیاه باعث می‌شود تا گیاهان نتوانند فتوسنتز کنند درنتیجه اصطلاحاً می‌میرند و سالهای سال شاهد خسارات عظیمی به محصولات کشاورزی هستیم.
درگذشته ممکن بود هر ۵۰ سال یک‌بار چنین سیکل سرمایی رخ دهد که در سنوات اخیر به ۱۰ سال کاهش‌یافته است. شاه‌حسینی: تعریف سرمازدگی مشخص است اما نکته حائز اهمیت آن است که محصولات کشاورزی در برابر سرمازدگی طبقه‌بندی می‌شوند این کار را کارل لویت در کتابی به نام محصولات کشاورزی و سرمازدگی انجام داده که به‌اختصار باید گفت طبق تقسیم‌بندی او میوه‌ها به شش دسته حساس به سرما که حتی در دماهای دو درجه بالای صفر هم عملکردشان را از دست می‌دهند، که غنچه نازک یک زردآلو مثال آن است، حساس که نزدیک به دمای صفر را نیز تاب می‌آورد مانند غنچه، کمی مقاوم که میوه‌هایی را شامل می‌شوند که تا پنج درجه زیر صفر را نیز تاب می‌آورند گونه چهارم گیاهان نیمه مقاوم هستند که می‌توانند در سرمای پنج‌تا ده درجه زیر صفر زنده بمانند، سپس گیاهان بسیار مقاوم قرار می‌گیرند که حتی برودت ۲۰ درجه زیر صفر را نیز تاب می‌آورند مانند نارگیل و خیلی خیلی مقاوم که اصلاً در برابر سرما خراب نمی‌شوند. متأسفانه اقلیم شهرستان شاهرود اما باعث شده تا ما حتی میوه نیمه مقاوم را نیز نداشته باشیم و دراین‌بین تنها سیب است که به این رده‌بندی کمی نزدیک می‌شود آن‌هم نمی‌رسد.
دزیانیان: سرمازدگی پدیده‌ای امروزی نیست و اساساً با تغییر اقلیم در سالهای منتهی به دهه ۹۰ بیش از روزگار قبل دیده می‌شود اما نکته قابل‌توجه این است که فواصل سرماهای بسیار سنگین مانند آنچه در اواسط دهه ۷۰ در شاهرود دیده شد تا موج سرمای دیگر که سال قبل باعث شد انگورها کاملاً از بین بروند کوتاه شده است برای مثال درگذشته ممکن بود هر ۵۰ سال یک‌بار چنین سیکل سرمایی رخ دهد که در سنوات اخیر به ۱۰ سال کاهش‌یافته است همچنین این اقلیم کره زمین است که تفاوت‌هایی کرده و دست‌کاری انسان خواسته و یا ناخواسته باعث آن شده است.
*آیا می‌توان سرمازدگی را پیش‌بینی کرد؟
خنکال: بله؛ طبق گزارش هواشناسی سال گذشته در برخی نقاط دمای هوا به ۱۸ درجه زیر صفر رسید به‌نحوی‌که در خانه می‌شد سرما را حس کرد لذا این سؤال پیش می‌آید که چطور می‌شود در چنین شرایطی در فضای باز از وقوع سرمازدگی جلوگیری کرد؟ که به گفته کشاورزان کهنه‌کار چنین سرمایی در این فصل سال تاکنون مشاهده نشده است. گیاهان اگر به‌مرور هوا سرد شود خود را وفق می‌دهد لذا این سرما یک‌باره کاملاً ناگهانی بوده و همه گیاهان را نابود می‌کند اما درمجموع باید گفت بله می‌توان پیش‌بینی کرد اما پیش‌بینی چه فایده‌ای دارد؟ وقتی یک‌باره سرمایی بیاید و آمادگی نداشته باشیم از یک هفته قبل هم که بگویند فایده‌ای نخواهد داشت.
بیاری: سازمان هواشناسی پیش‌بینی برودت را می‌کند اما به نظر من این دولت است که نمی‌گذارد خبرهای واقعی به کشاورزان برسد شاید با خود فکر می‌کنند که اگر مردم بشنوند قرار است دمای هوا به ۱۵درجه زیر صفر برسد از ترس دچار تشویش می‌شوند و یا مصرف گاز را دو تا سه برابر می‌کنند لذا به مردم خبر نمی‌دهند پس درنتیجه من کشاورز از همه‌جا بی‌خبر یک‌باره در میانه پائیز یا ده روز بعد از عید و وقتی‌که انتظارش را ندارم شاهد برودت ۱۰ درجه زیر صفری هستم که همه محصولاتم را نابود می‌کند.
جلالی: خیر این‌گونه نیست ما با تمامی تجهیزات به‌روز و مدرن حتی لحظه ورود سامانه کم‌فشار را نیز به‌طور آنلاین اعلام می‌کنیم کشاورزان نباید کم‌کاری خودشان را گردن هواشناسی و دولت بگذارند از سوی دیگر کشاورزی که پیش‌بینی سرما را نکند چه توقعی از محصول دارد؟ باید به دنبال ارقام مقاوم در برابر سرما رفت و آن‌ها را کشت کرد نه اینکه صبر داشت تا زمانی که همه‌چیز یخ بزند و آن‌وقت گفت چرا هواشناسی به ما زودتر اعلام نکرد. لذا باید گفت با تجهیزات امروزی ماسال‌های سال است که به باغداران، زارعان و مسئولان استان سمنان اعلام می‌کنیم که دقیقاً در فلان روز فلان تاریخ و فلان ساعت سرمای شدید وارد استان می‌شود و در فلان روز از استان خارج خواهد شد این تقصیر آن‌هاست که به هشدارها وقعی نمی‌گذارند و هرساله در یک تاریخ معین سرما می‌آید همه زندگی مردم را سیاه می‌کند و می‌رود باز سال دیگر همین آش و همین کاسه است.
*آیا نوعی تغییر اقلیم در شاهرود رخ‌داده است؟
آرین: ابتدا باید این را گفت که به‌صورت مطلق نمی‌توان از بروز خسارت سرمازدگی در باغات جلوگیری کرد اما می‌توان با توصیه‌های مراکز تحقیقانی و روش‌های تغذیه‌ای مناسب مقاوم‌سازی را انجام دهیم اما در درازمدت با توجه به تغییر اقلیم باید گیاهان و محصولات مقاوم به تغییر اقلیم و خاص منطقه را شناسایی و کشت آن را معرفی کنند.
وقتی با دست خودمان کوه شاهوار را به معدنچیان داده‌ایم تا آن را برداشت کنند در حقیقت با دست خودمان تلورانس هوای شهرستان را بر هم می‌زنیم. جلالی: قطعاً آمار بارندگی سالهای گذشته و امسال، آمار برودت، سطح چاه‌های آب همه و همه گواه تغییر اقلیم هستند که بخشی از آن به شرایط جهانی بازمی‌گردد بخشی دیگر به فرهنگ استفاده نادرست از منابع آبی و محیط‌زیست است وقتی خودمان با دست خودمان کوه شاهوار را به معدنچیان داده‌ایم تا آن را بردارند در حقیقت با دست خودمان تلورانس هوای شهرستان را بر هم می‌زنیم.
قاسمی: این طبیعت کشاورزی است که تحت تأثیر عوامل قهری همچون طوفان، سیل تگرگ با مخاطراتی روبرو شود و ریسک‌پذیری بالایی دارد مهم اینکه بهره‌بردار روش‌های مقابله را به‌خوبی بداند و تا حد امکان میزان خطر را به حداقل کاهش دهد.
بیاری: قطعاً طبع زمین در شاهرود برگشته است، زمانی چاه‌ها پر از آب بودند و همین خشک‌سالی باعث شده تا رطوبت هوا کاهش یابد، من به یاد دارم روزی یکی از کارشناسان هواشناسی در کارگروه کشاورزی فرمانداری می‌گفت رطوبت هوای شاهرود نسبت به ۱۰ سال گذشته شش درصد کاهش‌یافته است و این اصطلاحاً خشک سرما را به همراه دارد وگرنه چه کسی است که در ۲۵سال قبل چنین رویدادهایی را اصلاً به چشم دیده باشد؟
*چه اقداماتی می‌توان در مقابله با سرمازدگی انجام داد؟
دزیانیان: هستند بسیاری که می‌گویند در زمان جوانی ما برف‌های نیم متری در شاهرود و دیگر شهرستان‌های همجوار می‌بارید و امروز از آن برف‌ها خبری نیست، اما درباره راهکارهای سرمازدگی باید گفت چند راهکار فیزیکی و یک راهکار علمی برای مقابله با این پدیده وجود دارد، نخست هیتر که این دستگاه گرم‌کننده در مرکز تحقیقات استفاده و اتفاقاً بازده خوبی نیز داشت که البته هزینه‌بر است. دیگر راهکار استفاده از دکل‌های بادی است چراکه ما دو نوع سرمازدگی داریم تشعشعی و انتقالی که در نو دوم، سرما تا ارتفاع ۱۵متری زمین قرار دارد و هوای بالای آن گرم است و برخی بر روی دکل‌هایی با ارتفاع بیش از ۱۵ متر، فن‌هایی را نصب می‌کنند که هوای گرم را پمپاژ می‌کنند اما این روش در نوع دیگر سرمازدگی که همه هوا سرد است، نتیجه نمی‌دهد لذا روش استفاده از دستگاهی است که تلفیقی از فن و هیتر باشد.
روش چهارم سوزاندن کود، روغن‌سوخته، استفاده از بخاری‌های هیزمی، گلی، سفالی و فلزی است که در فواصل مختلف در باغات قرار داده می‌شود و همچنین راهکار آخر در بخش فیزیکی، مه پاشی است یعنی باغ دقیقاً در همان شب سرد آبیاری به‌صورت قطره‌ای بارانی می‌شود که این امر تعادل دما را افزایش داده و محصول یخ نمی‌زند.
اما روشی که امروز بر روی آن تأکید داریم استفاده از علم برای تولید گونه‌ها و اقلام دیر گل و یا مقاوم به سرما است، در مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان ۱۴۶رقم زردآلو تولیدشده و ما گونه‌هایی را به روش تلقیح طی سه سال خزانه‌داری و سه سال عملی بر روی سطح زیر کشت آن را تحقیق و تولید کرده‌ایم، درباره انگور نیز ۱۰۸ گونه این محصول امروز در این مرکز تولید می‌شود.
*تعامل مراکزی مانند جهاد، دانشگاه‌ها، مرکز تحقیقات و … با کشاورزان چگونه است؟
آرین: مراکز تحقیقاتی و وزارت جهاد بسیار کم توانستند درزمینهٔ مبارزه با سرمازدگی روش‌های مقابله ارائه کنند، تغییر اقلیم طی سالهای اخیر رخ‌داده و امروز شاهد رویت عوارض آن هستیم لذا مراکز تحقیقاتی باید با تهیه نقشه آب‌وخاک استان کیفیت آن‌را موردبررسی قرار دهند.تعداد ایستگاه‌های هواشناسی بسیار کم است و همین امر روند کسب اطلاعات را برای رسیدن به یک جمع‌بندی با کندی مواجه می‌کند و از سوی دیگر نیز سرعت عمل و همکاری بین بخشی و اعتبار کافی و مناسب نیز لازم دارد که تخصیص اعتبار در این حوزه به‌شدت ضعیف است.
مراکز تحقیقاتی و وزارت جهاد بسیار کم توانستند درزمینهٔ مبارزه با سرمازدگی روش‌های مقابله ارائه کنند. فرماندار شاهرود بودجه مشخص برای آموزش بهره‌برداران تخصیص داد، متأسفانه سازمان مدیریت برنامه‌ریزی استان سمنان هنوز قبول نکرده که این مبلغ در اختیار سازمان تحقیقات کشاورزی قرار گیرد و این‌یک فاجعه است که تحقیقات آن‌قدر مظلوم باشد، وقتی کارشناس طرحی را ارائه می‌دهند باید پیگیر اجرایی شدن آن باشیم، باید تحقیقات را تقاضامحور کرد و بهره‌بردار بخواهد از مسیر جهاد کشاورزی با پشتوانه مدیریت سیاسی شهرستان این قضیه را جدی بگیرند که این خسارت بحث ملی است و به خاطر عدم آگاهی چه بکاریم و چگونه نگه‌داری کنیم تا سرمایه انسانی و مالی هدر می‌رود که ادامه این روند جامعه را از تولید بازخواهد داشت.
خنکال: برای جلوگیری از حوادث غیرمترقبه طبیعی باید به تحقیقات جدید توجه کنیم در برخی استان‌ها که دچار خسارات این‌چنین می‌شوند محصولاتی که به سرما مقاوم باشد را توصیه می‌کنند. نمونه بذرهای موفق در سایر استان‌ها نمی‌تواند ملاک عمل قرار گیرد چراکه باید دید آیا با مناطق استان سمنان که گرم و خشک و آب و زمین سازگار است و چند درصد « ای. سی» خاک و آب را تحمل می‌کند آیا توان تاب‌آوری در برابر سرمای ۱۰ درجه زیر صفر را دارند. در برابر تکرار اتفاقات سال گذشته چه کسی پاسخگو است لذا باید مرکز تحقیقات پیش‌قدم باشند و بذرهای متناسب با آب‌وهوای هر شهرستان را پیشنهاد کند. ارائه آمارهای غلط باعث می‌شود تا ذهن مسئولان مخدوش شود، بذرهای خوب کشت‌شده در نقاط خوش آب‌وهوا را نمی‌توان ملاک عمل قرارداد و باید دید چه بذری در منطقه موفق است روی همان تحقیقات صورت گیرد.
*به نظر شما بهترین راه حل استفاده از ارقامی هستند که از نظر علمی تولید شده‌اند؟
قاسمی: جایگزینی ارقام جدید و اصلاح رقم به‌جای ارقام حساس مناسب‌ترین کار در شرایط فعلی برای مقابله با سرمازدگی در باغات است، در انگور جایگزینی ارقام زودرس به‌جای دیررس باید انجام شود چراکه دیر برداشت شدن محصول به خسارات بیشتر دامن می‌زند. بخش زیادی از روش‌های مختلف برای مقابله با سرما و تغذیه درست در این شرایط به بهره‌بردار برمی‌گردد، کشاورز بعد از برداشت محصول، درخت را تا سال آینده رها می‌کند و این ایراد و اشکالاتی است که بعدها در محصول درخت خود را نشان می‌دهد که بخش عمده خسارات سرمازدگی از عدم رعایت توصیه‌های ترویجی و محققان از سوی بهره‌بردار ناشی می‌شود.
موفقیت نسبی در سالهای اخیر درزمینهٔ جایگزینی ارقام حاصل‌شده است، ازجمله توسعه سامانه‌های نوین و تغییر الگوی کشت توانسته تا حدی به مقابله با سرمازدگی کمک کند. موفقیت نسبی در سالهای اخیر درزمینهٔ جایگزینی ارقام حاصل‌شده است، ازجمله توسعه سامانه‌های نوین و تغییر الگوی کشت توانسته تا حدی به مقابله با سرمازدگی کمک کند درباره انگور به‌جای استفاده از رقم فخری قرمز که دیررس است با توجه به شوری آب‌وخاک در بخش مرکزی جایگزینی ارقام مناسب را می‌توان توصیه کرد , کشاورز بعدازاینکه اعتمادش جلب شد اغلب راغب به همکاری هستند.
دزیانیان: مرکز تحقیقات کشاورزی، آموزش را در سه سطح شامل بهره‌برداران، کشاورزان و …، کارکنان خود مرکز و آموزش‌های کاردانش و فنی حرفه‌ای به دانش آموزان در دستور کار دارد و در این رابطه اقدامات بسیار خوبی شده است.
مقاومت‌ها در برابر روش‌های علمی از گذشته بوده‌اند ولی اکنون کمتر شده‌اند. چون کشاورزان جوان در حال ورود به عرصه هستند. اخیراً در جلسه با انجمن صنفی کشاورزان توافق شد تا پایان سال‌جاری ۱۸ کارگاه آموزشی برای کشاورزان برگزار شود. اعتقاد ما بر این است که امروزه آموزش درست ما به بهره‌برداران، منجر به حدود ۳۰ درصد بهبود عملکرد خواهد شد و انتظار داریم که استانداری و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، ما را در آموزش یاری کنند. حضور ۴۳ هزار بهره‌بردار در استان امکان خوبی است که باید از آن استفاده کرد، ولی فعلاً در این قضیه حمایتی ندیده‌ایم. حتی فرماندار شاهرود رقمی از بودجه را برای این مرکز در نظر گرفت که متأسفانه در سازمان مدیریت استان حذف شد.
*آیا ظرفیت کشت جایگزین وجود دارد؟
شاه‌حسینی: بله قطعاً وجود دارد اما معایب آن بسیار است خیلی‌ها می‌گویند چرا وقتی مرکز تحقیقات ارقام مقاوم به سرما تولید می‌کند پس کشاورزان از آن استفاده نمی‌کنند؟ این را باید گفت که کشاورز یقینا می‌خواهد که چنین عملی صورت گیرد اما نمی‌شود، ما امروز با خشک‌سالی روبرو هستیم بسیاری از این ارقام نیازمند آب زیاد هستند از سوی دیگر این ارقام بعضاً دیررس هستند وقتی میوه می‌دهند که قیمت در بازار شکسته شده و اصطلاحاً از گُل قیمت کاسته شده است و این ضرر زیادی را به کشاورز وارد می‌کند، کشاورز با خودش می‌گوید اگر من ۲۰ حلقه لاستیک هم بخرم و در باغم آتش دهم یا ۱۰۰ لیتر روغن‌سوخته در بشکه‌های بزرگ بریزم و آتش دهم به‌صرفه‌تر است چراکه حداقل میوه را به بازار نوبرانه اول فصل که قیمت‌هایش به‌صرفه است، می‌رسانم نه آخر فصل که برایم سودی ندارد.
از سوی دیگر مرکز تحقیقات باید با مرکز ترویج جهاد کشاورزی همراه باشد و کشاورزان را مطلع کنند، من نمی‌دانم در پشت درهای آن مرکز چه می‌گذرد این مرکز فقط برای مشاوره به استان‌های همدان و مرکزی و خراسان و … بسیار خوب عمل می‌کند اما کشاورز بسطامی که با آن‌ها دو کیلومتر فاصله دارد حتی نمی‌داند در این مرکز چه می‌گذرد؟ البته باید انصاف هم داشت تلاش‌های بسیار خوبی صورت گرفته اما از وقتی‌که دولت نهم بخش ترویج جهاد را اصلاً منحل کرد تا وقتی‌که دولت یازدهم دوباره آن را احیا کرد، کشاورزان بسیار متضرر شدند.
بیاری: سخنان آقای شاه‌حسینی درست است فقط این را نیز باید گفت که مبارزه با سرمازدگی هزینه‌های بسیاری دارد، چرا آن‌هایی که کشاورزان را متهم می‌کنند خودشان به سمت کشت‌های مقاوم نمی‌روند، این را در نظر نمی‌گیرند که مگر باغداری در عصر امروز چقدر درآمد دارد؟
*آیا بیمه کشاورزان خسارات سرمازدگی را می‌تواند برطرف کند؟
خنکال: با پیشرفت تکنولوژی، یکی از پارامترهای صندوق بیمه در بحث خسارات سرمازدگی نظر هواشناسی است در شرایطی که ماه گذشته در شاهرود هواشناسی گزارش داد چند میلی‌متر باران باریده است در منطقه یونس آباد با رگه‌ای تگرگ همراه بود که شش هکتار از کلزا را نابود کرد در روستاها ایستگاه‌های هواشناسی وجود ندارد که به کشاورزان کمک کنند تا متحمل خسارت نشوند.این باعث شد خیلی‌ها به خسارات باغشان نرسند.
بیاری: آقای خنکال به موضوع درستی اشاره کردند آن کارشناس هواشناسی که در اتاق کار خود نشسته برای مثال بسطام را با بارش باران گزارش می‌دهد او نمی‌داند که مثلاً در روستای میغان تگرگ چقدر خسارات وارد می‌کند ما اصلاً نمی‌گوییم این کارشناسان به خود زحمت بازدید را نمی‌دهند، خیر آن‌ها هم کارشان را می‌کنند، اما به‌واقع حق و ناحق می‌شود، نمی‌دانم بالاخره باید جواب خداوند را چه بدهند؟ مگر می‌شود در شرایط بارش اینجا هم همان چیزی ببارد که ۲۵ کیلومتر جلوتر پای کوه می‌بارد؟ قطعاً بارش در شهر با بارش در کوه فرق می‌کند، بارها و بارها شده که تگرگ و سرما باغاتی را نابود کرده اما کارشناسان هواشناسی گزارش داده‌اند چند میلی‌متر باران باریده است! به خدای واحد، این ناحق کردن حق کشاورزانی است که دریافت خسارات از بیمه کشاورزی‌شان درگرو یک گزارش از سوی هواشناسی است.
شاه‌حسینی: ما ان شالله این امر را نه از روی عمد بلکه از روی سهو می‌دانیم اما نظر دوستان را تائید می‌کنم این امر مشکل بزرگی است اما من می‌خواهم معضل دیگری را بیان کنم آن‌هم اینکه با طرح یک پرسش آیا می‌دانید کشاورزان شاهرودی خسارات بیمه سرمازدگی سال ۹۴خود را نیز هنوز دریافت نکرده‌اند؟ بعد چگونه باید بیایند برای سال ۹۵ بیمه سرمازدگی واریز کنند؟ چگونه از آن‌ها می‌خواهید سال ۹۶ را هم بپردازند؟ وقتی دست‌آخر هم حق الخسارت سرمازدگی‌شان با حق بیمه سال دیگر مساوی می‌شود و اصطلاحاً بیمه‌ها این را با آن سر به سر می‌کنند؟ یعنی یک هزارتومانی نیز دست کشاورز نیامد… فقط دوست دارم مسئولان بگویند چرا باید کشاورزان بیمه خسارات طبیعی بریزند؟.
کجا مسئول بیمه‌ای که در کنار بخاری در دفترش آن‌هم دریکی از خیابان‌های بالای شهر نشسته می‌تواند درک کند عدم پرداخت خسارت بیمه به کشاورز یعنی چه؟ مگر اصلاً خسارتی پرداخت می‌شود؟ به‌واقع گفتن این جملات خجالت‌آور است اما باید گفت تا مسئولان بیمه گونه‌هایشان سرخ شود، مانند دستان کشاورزانی که در سرمای زیر صفر در تلاش هستند محصولاتشان را زنده نگه‌دارند تا خجالت‌زده زن و بچه‌شان نشوند. کجا مسئول بیمه‌ای که در کنار بخاری در دفترش آن‌هم دریکی از خیابان‌های بالای شهر نشسته می‌تواند درک کند عدم پرداخت خسارت بیمه به کشاورز یعنی چه؟ چه کسی باور می‌کند هنوز بیمه خسارات سال قبل را نداده باز امسال را طلب می‌کند؟ این‌همه رو از کجا می‌آید؟ این‌ها را مسئولان پاسخ بگویند. فقط کاری که دراین‌بین شده به کشاورزان گفته‌اند خسارات سال قبلتان را نگیرید و بجایش امسال بیمه مجانی می‌شوید حتماً خسارات امسال را هم‌سال دیگر بیمه مجانی می‌شوید؟ الی ابد؟ پس کشاورز و محصولی که خراب‌شده چه؟
جلالی: این‌ها البته به بیمه مرتبط می‌شود اما آن بخشی که می‌گویند گزارش هواشناسی باید گفت تمام تجهیزات و دستگاه‌های هواشناسی به‌روز بوده و با تصاویر ماهواره‌ای همراه است نمی‌توان اصلاً دخالت و اعمال‌نظر شخصی را در آن ایراد کرد لذا این بین تقصیری متوجه هواشناسی نیست و اگر بیمه‌ای کوتاهی می‌کند به خودش مربوط است. این را نیز باید گفت وقتی کارشناس هواشناسی برودت هوا را مثلاً ۱۰درجه زیر صفر اعلام می‌کند دیگر چه اهمیتی دارد که اصلاً باران آمده باشد یا برف یا تگرگ؟ سرمازدگی محصولات کشاورزی مسجل است پس نباید توپ را در زمین کارشناسان هواشناسی انداخت و آن‌ها را متهم به حقوق نا حلال کرد.
*به موضوع چه باید کرد بازگردیم؟
خنکال: اگر در باغ یا اراضی در شرایط سرما عبور کنیم جابه‌جایی هوا چند درجه فضا را گرم‌تر می‌کند و این تجربه به عینه را می‌توان در باغات حاشیه راه‌آهن مشاهده کرد که در سرمای سال گذشته هیچ‌کدام از این باغات متحمل خسارت نشدند کشاورزانی در مسیر تولیداتشان اگر بیشتر نباشد کمتر نیست که می‌توان نتیجه گرفت حرکت قطار و جابه‌جایی هوا مانع از سرمازدگی می‌شود. قبول داریم که می‌توان اقداماتی انجام داد تا این خسارات به حداقل کاهش پیدا کند، ازجمله خرید دستگاهی در باغات برای جابه‌جایی هوای گرم و سرد، اما به علت هزینه‌بر بودن دولت، مراکز تحقیقات و جهاد باید کمک کنند تا طرح ابتدا به‌صورت پایلوت اجرا شود و سپس کشاورزان را ترغیب کنند تا با دریافت از تکنولوژی نوین بهره ببرد هزینه‌های زیاد در توان پرداخت کشاورزان نیست.
سال گذشته با شروع فصل سرما در باغات لاستیک آتش زدیم و دود ایجاد کردیم هنوز هم آثار خاکسترها برجای‌مانده است اما زمانی می‌توان این اقدامات را مؤثر خواند که سرما تنها دو سه درجه کاهش یابد، ولی مشکل سال گذشته این بود که زمانی هوا ۱۰ درجه زیر صفر باشد اقدامات ذکرشده به آن حدی نمی‌رسد که از سرمازدگی جلوگیری کند، بخش مرکزی شاهرود به لحاظ اینکه در یک‌کاسه قرار دارد و سردی هوا تو گودی بیشتر می‌نشیند مانند خوریان، قلعه شوکت، کلاته خان شاهد سرمازدگی بیشتری در باغات این نواحی بودیم، در شرایطی که باغات میامی باوجود همین سرما بیشتر از پارسال انگور داشت.
این سرما به این شدت باشد هیچ کاری از دست کشاورز ساخته نیست، اگر در حد دو سه درجه باشد کشاورز می‌تواند با دود کردن و رفت آمد در باغ و جابه‌جایی هوای راکد و ساکن در باغ و در بعد کلان دستگاه هوادهی و از همه مهم‌تر ارقام مناسب در زردآلو و انگور مقاوم به سرما می‌توان از بروز خسارات جلوگیری کرد.
*درباره استفاده از طرح‌های تحقیقاتی علمی نیز بگوئید.
دزیانیان: درباره تعامل با کشاورزان باید گفت طی تصمیماتی که در مرکز استان گرفته‌شده (چراکه تنها مرکز تحقیقات کشاورزی تصمیم‌گیرنده نیست) ۹ دشت مشخص‌شده که ما تک‌تک این دشت‌ها را بااینکه چه نوع محصولی، چه اقلامی، چه زمانی، چگونه کاشته شوند، با چه روشی آبیاری شوند و … را در ۸۰ شیت و نقشه تهیه‌کرده‌ایم که نمایی کلی و جامع از مبارزه با خشسکالی و سرمازدگی به ما می‌دهد و در صورت عمل به آن شاهد رفع بسیاری مشکلات خواهیم بود.
آرین: این را البته نباید از یاد برد که هشدار هواشناسی معمولاً دو روز قبل از حادثه است که هیچ کاری نمی‌توان انجام داد، باید پرسید در پنج هکتار باغ انگور چه طور می‌توان محصول را جمع کرد؟ خدمات پشتیبانی وجود ندارد برای دامدار و مرغداری‌ها و گلخانه‌ها این هشدارها مؤثر است ولی عرصه به این وسیعی را آیا می‌توان ایزوله کرد؟ باید آگاهی بخشی داشته باشیم که چه بکاریم که آستانه تحمل به سرما بالا باشد و از سوی دیگر نیز بازارپسندی خوبی نیز داشته باشد، اکثر محصولات کشاورزی مزیت نسبی خود را در بازار ازدست‌داده است مگر اینکه حاکمیت وارد عرصه شود، به‌صورت طبیعی کوتاهی از سوی بهره‌بردار نیست وظیفه او تولید است، بخش عمده‌ای از خسارت‌ها از ناآگاهی ناشی می‌شود.
